News Update Zorg | Week 1

7 januari 2021

Vlak voor het kerstreces werd het tweede evaluatierapport van de Wet normering topinkomens ("WNT") over de periode 2016-2020 gepubliceerd.

De WNT is per 1 januari 2013 geïntroduceerd als reactie op excessieve beloningen in de publieke en vooral de semipublieke sector. De beloningen van topfunctionarissen bij dergelijke instellingen mochten niet uitstijgen boven die van de minister-president: de Balkenende-norm ("WNT-1"). Twee jaar later werd het salarisniveau verlaagd tot dat van een minister ("WNT-2"). Het beloningsmaximum van €228.599 zakte daarmee terug naar €178.000. Deze beloning is inclusief pensioen, verzekeringspremies, vakantietoeslag, eindejaarsuitkeringen, eventuele bonus of winstdeling, mobiliteitstoeslag, leaseauto, huisvestingsvergoeding, et cetera. Voor 2021 bedraagt de maximum beloning door inflatie en overige stijgingen van het ministersalaris €209.000. In verschillende sectoren, waaronder de zorg, gelden afwijkende maxima mede afhankelijk van de omvang, complexiteit en financieringsbronnen van de instelling. Het maximum komt eigenlijk alleen toe aan de topfunctionarissen van de grote academische ziekenhuizen.

Binnen (maar ook buiten) de zorgsector wordt de WNT met argusogen bekeken. Belangenorganisaties zoals de NVZD en de NVZ hebben al in een vroeg stadium hun zorgen geuit. Niet zozeer tegen het tegengaan van excessieve beloningen en de WNT als zodanig, maar wel tegen het verder beperken van de bezoldigingsnorm. Ook toezichthouders worstelen met de effecten van de verdere verlaging. De lagere norm staat in hun optiek in geen verhouding tot de zwaarte van de functie en bijbehorende verantwoordelijkheid. Gevreesd wordt bovendien dat voor vrijgekomen functies onvoldoende geschikte kandidaten beschikbaar zijn. Het gat met de private sector wordt nog groter; hetzelfde geldt voor de staatsdeelnemingen die buiten de reikwijdte van de WNT vallen en vaak het dubbele uitkeren aan hun bestuurders. Er wordt stevig gepleit voor een terugkeer naar de WNT-1.

In de bij het rapport begeleidende kamerbrief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, wordt onder meer geconcludeerd dat de WNT vanwege de goede naleving zeer doeltreffend is en daardoor doelmatig met oog op het verantwoord omgaan met publieke middelen. De Minister concludeert verder dat de administratieve last, de regeldruk en de complexiteit van de WNT hoog zijn, waarbij de extra kosten voor naleving van de WNT voor de WNT-instellingen worden geschat op €25 miljoen per jaar. Ten aanzien van de niet-beoogde neveneffecten worden geen echte conclusies verbonden anders dan dat de arbeidsmobiliteit van privaat naar publiek verder is afgenomen, maar dat dit met name ligt aan de inhoud van het werk. Ook wordt vastgesteld dat het aanbod van geschikte kandidaten beperkter, maar kwalitatief niet minder is.

De WNT lijkt aldus een effectief instrument. Wie echter het onderliggende Evaluatierapport en het deelonderzoek naar de neveneffecten leest, ziet dat de niet-beoogde neveneffecten in grote mate de eerdere vrees van de toezichthouders en sectororganisaties bevestigen. Enkele voorbeelden:

• Minder bestuurders van WNT-instellingen wisselen van functie;
• Bestuurders wisselen minder vaak naar andere WNT-instellingen;
• De overstapbereidheid vanuit privaat naar publiek is afgenomen mede door de bezoldiging;
• Met name complexe organisaties, waaronder grote ziekenhuizen, hebben moeite met het aantrekken van bestuurders uit de private sector, waaronder medisch specialisten die bereid zijn een bestuursfunctie bij een zorginstelling te vervullen;
• Private topfunctionarissen die bereid zijn tot een overstap hebben meestal een bepaalde leeftijd (en daarmee financiële onafhankelijkheid) bereikt;
• Het aanbod van geschikte kandidaten is bij een vrijgekomen functie beperkter, waarbij kandidaten afhaken vanwege de lagere bezoldiging;
• Ondanks dat functies nog steeds tijdig worden opgevuld met geschikte kandidaten, worden de wervingsprocessen als niet-optimaal beschouwd omdat er een gebrek is aan een keuze tussen meerdere kandidaten uit zowel de private als de publieke sector;
• Bij overstappers in een omgekeerd loongebouw (waar medewerkers meer verdienen dan het bestuur, zoals vaak in de zorg) wordt wel overgestapt, maar het wringt bij de dagelijkse uitvoering waarbij wordt aangegeven dat de bezoldiging niet past bij het niveau van de verantwoordelijkheid en het grote afbreukrisico, waardoor vroegtijdig vertrek een risico is.

Deze effecten lijken te zijn toegenomen na de invoering van de WNT-2. Waarom de meeste van deze bevindingen in de kamerbrief onderbelicht blijven of worden genuanceerd, is op zijn minst opmerkelijk. Met name ter duurzame borging van de kwaliteit van de bestuurders, is het nodig om kritisch te kijken naar niet-beoogde neveneffecten en op welke wijze je die vervolgens gaat mitigeren zonder afbreuk te doen aan de doeltreffendheid van de WNT.

Eerder hebben wij al bepleit dat de WNT-beloning beter zou moeten aansluiten op het daadwerkelijk ministersalaris (die naast het salaris ook nog aanspraak maakt op allerlei onkostenvergoedingen) en ook conform de overwegingen van de staat bij de bezoldiging van bestuurders van staatsdeelnemingen moet worden vastgesteld. Een salaris op het niveau van een (geïndexeerde) WNT-1 lijkt daarvoor voldoende, zodat excessieve beloningen nog steeds verbannen blijven uit de semipublieke sector. Want dat uitgangspunt wordt – ondanks de bezwaren tegen de WNT-2 – breed gedeeld.

Lees hier de volledige News Update Zorg van week 1.

MONITORING WETSVOORSTELLEN ZORG

Op onze website vindt u een overzicht van de aanhangige en recent in werking getreden wetsvoorstellen in de zorg. Per wetsvoorstel kunt u de volledige naam, actuele status en bijbehorende documenten raadplegen. Zo heeft u een volledig en actueel overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van wetgeving in de zorg.

Klik hier voor de monitoring wetsvoorstellen Zorg.

Zie ook het jaaroverzicht, waarin alle wetswijzigingen in de zorg van 2020 beschreven zijn.