Nieuwe regels voor geautomatiseerd advies vanaf 1 juli 2024

Financiële dienstverleners die gebruik maken van geautomatiseerde systemen om advies te geven, moeten vanaf 1 juli 2024 aan nieuwe regels voldoen. Met de langverwachte verankering in de wet, creëert de wetgever verschillende aanvullende waarborgen om dergelijk 'roboadvies' op een verantwoorde manier te laten plaatsvinden.

Wat is geautomatiseerd advies?

Geautomatiseerd advies is een vorm van adviseren waarbij het advies volledig wordt gegenereerd door een geautomatiseerd systeem. De persoonlijke wensen en gegevens van cliënten worden digitaal geïnventariseerd, waarna het geautomatiseerde systeem het advies produceert en communiceert aan de consument of cliënt. Aan dit proces mag alleen een natuurlijk persoon te pas komen bij eventuele ondersteuning, zoals een IT-helpdesk die kan worden ingeschakeld wanneer het systeem vastloopt. 

Naast het volledige automatisch advies, bestaan drie andere vormen van advisering: gedeeltelijk geautomatiseerd advies, hybride geautomatiseerd advies, en volledig face-to-face advies. Bij gedeeltelijk geautomatiseerd advies is de adviseur beschikbaar op de achtergrond voor specifiekere (advies)vragen en bij hybride advies wordt wel digitaal geïnventariseerd wat de wensen van een consument of cliënt zijn, maar wordt het advies door een natuurlijk persoon gegeven. Bij de laatste vorm vindt het gehele adviestraject offline plaats, al dan niet met gebruikmaking van digitale hulpmiddelen. De nieuwe regels zie alleen op volledig automatisch advies. Volledig automatisch advies moet daarnaast, evenals de andere (hybride) vormen van advies aan de normale adviesregels voldoen.

Geautomatiseerd heeft vele voordelen

Een advies dat is opgesteld door een geautomatiseerd systeem kent vele voordelen, zowel voor de consument of cliënt als voor de financiële dienstverlener. Het verkrijgen van een advies zal allereerst toegankelijker worden. Door het digitale karakter kunnen consumenten of cliënten advies inwinnen waar en wanneer dat hun het best uitkomt. Bovendien zal geautomatiseerd advies bij veelvoudig gebruik voor consumenten of cliënten goedkoper zijn. Dit kan reden zijn voor een consument of cliënt om sneller advies in te winnen. Een geautomatiseerd advies kan tot slot ook nog beter begrijpelijk worden gemaakt, door gebruik van visuele weergaven en andere interactieve toepassingen. Voor een financiële dienstverlener kan geautomatiseerd advies, ondanks vereiste investeringen, ook leiden tot lagere advieskosten. Daarnaast kan het automatische systeem gemakkelijk input verwerken en automatisch gegevens inladen, waardoor de adviezen consistenter kunnen zijn.

Waarborgen voor verantwoorde toepassing zijn nodig

Aan geautomatiseerd advies kleven, door de afwezigheid van een adviseur, wel verdergaande risico's dan bij de andere vormen van advies. Het kan zijn dat onjuiste of onvolledige informatie in het geautomatiseerde systeem wordt opgenomen, of dat het systeem een fout bevat of het algoritme niet meer correct is. Wanneer het geautomatiseerde systeem vooraf niet voldoende is getest, kunnen deze fouten ervoor zorgen dat in korte tijd vele incorrecte adviezen worden uitgegeven. Temeer omdat controle van een adviseur op de output uit systeem ontbreekt. De wetgever heeft daarom voor geautomatiseerd advies aanvullende waarborgen geïntroduceerd. Deze waarborgen behelzen in feite specifieke "product oversight and governance" ('POG') regels voor het gebruik dit soort systemen. 

De financiële dienstverlener die geautomatiseerd adviseert moet onder andere:

• Een of meerdere personen aanwijzen als verantwoordelijk persoon voor het geautomatiseerd systeem en de geautomatiseerde adviezen. Die verantwoordelijke persoon moet beschikken over (i) de benodigde vakbekwaamheid om het advies ook rechtstreeks te kunnen geven en (ii) een bepaalde mate van zeggenschap, zodat zijn of haar bevindingen over het geautomatiseerde systeem daadwerkelijk kunnen worden opgevolgd;
• Bepalen wat een geschikte doelgroep en financieel product is voor automatische adviezen, vóórdat het geautomatiseerd systeem in gebruik wordt genomen;
• Door middel van scenarioanalyses kunnen aantonen dat de automatische adviezen in verschillende scenario's voldoen aan de regels;
• Periodiek zeker stellen dat het geautomatiseerde systeem de laatst beschikbare kennis meeneemt. Deze controles moeten worden gedaan door een vakbekwame persoon;
• Het gebruik van het geautomatiseerd systeem staken wanneer een fout wordt ontdekt, en de betrokken consument of cliënt informeren over deze fout. Ook moet bij andere systemen zo snel mogelijk na de ontdekking van de fout worden gecontroleerd of een dergelijke fout zich daar ook voordoet. Pas wanneer de fout is opgelost, kan het geautomatiseerd systeem voor dat type financieel product weer in gebruik worden genomen;
• Mechanismen inbouwen om na te gaan of het voor een consument of cliënt voldoende duidelijk is welke informatie gevraagd wordt en of zij het advies begrijpen, bijvoorbeeld door middel van controlevragen;
• Procedures en maatregelen opstellen om te waarborgen dat geautomatiseerd advies voldoet aan dezelfde regels als face-to-face advies.

Een financiële dienstverlener hoeft het geautomatiseerde systeem niet zelf te ontwikkelen, maar kan dit ook bij een andere partij inkopen. In dat geval zal de financiële dienstverlener duidelijke afspraken moeten maken met de leverancier van het systeem en een intern beheersingsproces moeten inregelen. Ook bij inkoop moet een financiële dienstverlener de rationale, risico's en beslisregels achter het algoritme van het geautomatiseerde systeem begrijpen. De financiële dienstverlener blijft eindverantwoordelijk voor de werking van het systeem en een juiste naleving van de thans geïntroduceerde aanvullende regels. 

Houthoff heeft ruime ervaring met de regels over adviseren en staan in nauw contact met de branche. Wij zijn graag bereid u te helpen bij verdere toelichting over deze regeling.