SAFE-verordening: ‘buy European’
Onder de in mei aangenomen SAFE-verordening kunnen lidstaten in beginsel tot en met 30 november leningen aanvragen voor gezamenlijke defensiegerelateerde aanbestedingen. Het uitgangspunt is ‘buy European’: maximaal 35% van de kostprijs van componenten mag van buiten de EU, lidstaten van de Europese Vrijhandelsassociatie of Oekraïne komen. Deelnemende bedrijven moeten in deze regio’s gevestigd zijn en mogen niet onder zeggenschap van een derde land vallen. Voor kleinere onderaannemers en voor ondernemingen die FDI-screening ondergaan, zijn uitzonderingen mogelijk, mits zij – waar nodig – waarborgen bieden dat hun deelname niet in strijd is met de Europese veiligheids- en defensiebelangen.
Omnibuspakket: minder procedurele lasten
De Europese Commissie (de Commissie) presenteerde in juni 2025 het Omnibuspakket Defensieparaatheid. De voorgestelde maatregelen moeten investeringen in defensie vergemakkelijken, de industrie meer voorspelbaarheid bieden en de toegang tot EU-financiering verbeteren. Zo gaan de administratieve lasten van ondernemingen die gebruikmaken van het in 2021 opgerichte Europees Defensiefonds omlaag en moeten zij sneller defensieproducten over de grens kunnen vervoeren. Ook worden de mogelijkheden voor overheidsopdrachten waarvoor geen formele aanbestedingsprocedure vereist is, verruimd. Bij de beoordeling van concentraties en samenwerkingsovereenkomsten zal de Commissie uitdrukkelijk rekening houden met voordelen – zoals kostenbesparing, kwaliteitsverbetering en innovatie – die voortvloeien uit verbeteringen van de Europese defensieparaatheid, leveringszekerheid en veerkracht van de toeleveringsketens.
Staatssteun: prioriteit aan defensie
De Commissie geeft prioriteit aan defensiegerelateerde staatssteundossiers, met name wanneer deze gekoppeld zijn aan het SAFE-instrument. Bij de beoordeling weegt de Commissie mee of projecten afhankelijkheden van derde landen verminderen, kritieke capaciteitslacunes dichten en interoperabiliteit en leveringszekerheid bevorderen. Daarnaast werkt de Commissie samen met lidstaten aan een herziening van de staatssteunkaders, zodat deze beter aansluiten op de defensie-uitdagingen richting 2030.
Financiering: opschaling op nationaal en Europees niveau
In beginsel moeten de lidstaten de begrotingsregels naleven, met als uitgangspunt een tekortplafond van 1,5% van het bbp. Onder strenge voorwaarden kan de Commissie de lidstaten uitnodigen een nationale ontsnappingsclausule aan te vragen, waardoor zij extra begrotingsruimte krijgen om bijvoorbeeld hun defensie-uitgaven te verhogen. Inmiddels is de nationale ontsnappingsclausule al voor zestien lidstaten geactiveerd.
Verdere financiering moet komen uit het voorstel voor een programma voor de Europese defensie-industrie (EDIP). Het EDIP is bedoeld om de Europese technologische en industriële defensiebasis te versterken en op te schalen. Daarvoor komt tot aan 2027 € 1,5 miljard aan financiering vrij. Bovendien verruimt het EDIP de mogelijkheden van lidstaten om samen te werken op defensiegebied, bijvoorbeeld door staatssteun te verlenen aan Europese defensieprojecten van gemeenschappelijk belang (EDPGB’s) of gezamenlijk voorraden op te bouwen (readiness pools). Omdat het EDIP ook een buy European-principe hanteert, zullen de meeste orders bij Europese leveranciers terechtkomen.
Key takeaways
Voor bedrijven (die investeren) in de defensiesector brengt dit het volgende:
- De SAFE-verordening geeft toegang tot leningen voor gezamenlijke aanbestedingen, met ‘buy European’ als norm.
- Het Omnibuspakket verlicht procedurele lasten en de Commissie zal voordelen voor de defensiesector mee laten wegen in mededingingsbeoordelingen.
- Defensiegerelateerde staatssteun krijgt prioriteit.
- Het EDIP biedt financiering om de productiecapaciteit en samenwerking tussen Europese defensiebedrijven op te voeren.